هدف این مجموعه، ارائـه راهنماییهای لازم درباره رفتار حرفه ای، شامل ضوابط عمومی و اصول بنیادی است که باید توسط کلیه حسابداران حرفه ای، به منظور دستیابی به هدفهای موردنظر حرفه حسابداری رعایت شود.
آیین رفتار حرفه‌ای حسابداران
بخش الف. احکام قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران حرفه اي
درستکاری و بیطرفی
تضاد منافع
صلاحیت حرفه‌ای
رازداری
خدمات مالیاتی
آگهی
بخش ب. احکام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای مستقل
استقلال
صلاحیت حرفه‌ای
حق الزحمه
فعالیتهای ناسازگار با حرفة حسابداری
ارتباط با سایر حسابداران مستقل
آگهی و تبلیغات
بخش پ. احکام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای تحت استخدام
تضاد بین تعهدات اخلاقی به کارفرما و پایبندی به اصول حرفه‌ای
حمایت از همکاران حرفه‌ای
صلاحیت حرفه‌ای
ارائه اطلاعات
ضمانت اجرای احکام
كليات
1 . هدف این مجموعه، ارائـه راهنماییهای لازم درباره رفتار حرفه ای، شامل ضوابط عمومی و اصول بنیادی است که باید توسط کلیه حسابداران حرفه ای، به منظور دستیابی به هدفهای موردنظر حرفه حسابداری رعایت شود.
2 . در اساسنامه قانونی سازمان حسابرسی، مصوب 17 شهریور 1366، "تدوین اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی " به عنوان بخشی از وظایف سازمان تعیین شده است. اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی شامل استانداردهای حسابداری، استانداردهای حسابرسی، آیین رفتار حرفه‌ای و رهنمودهای مربوط است. اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی پس از تصویب مراجع ذیصلاح سازمان لازم الاجرا می شود. احکام آیین رفتار حرفه‌ای درمورد کلیه حسابداران حرفه‌ای به یک میزان معتبر است، مگر در مواردی که خلاف آن تصریح شده باشد.
3 . ویژگیهای هرحرفه عبارت است از:
الف ـ پذیرش وظیفه خدمت به جامعه،
ب ـ وجود حداقل شرایط ازپیش تعیین شده برای ورود به حرفه، ازجمله مهارتهای تخصصی لازم که از طریق آموزش و تجربه بدست می آید، و
پ ـ پایبندی اعضای حرفه به مجموعه‌ای از اصول، ضوابط و ارزشهای مربوط در آن حرفه.
4 . در اساسنامه (یا عناوین مشابه ) تشکلهای حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی باید چگونگی رعایت مفـاد آیین رفتـار حرفـه‌ای پیش‌بینی و نحوة نظارت بر رعایت مفاد آن مشخص شود.
تعاریف
5 . اصطلاحات بکار رفته در این مجموعه، دارای مفاهیم زیر است :
الف ـ تشکل حرفه‌ای عبارت از جامعه حسابداران رسمی و یا هر جامعه، انجمن و سازمان حرفه ای حسابداری و حسابرسی ثبت شده در ایران است.
ب ـ حسابدار حرفه‌ای شخص حقیقی یا مؤسسه ای است که عضو یک تشکل حرفه ای باشد.
پ ـ حسابدار حرفه‌ای مستقل حسابدار حرفه ای است که خدمات حرفه ای خود را مستقلاً به عموم ارائه می کند. این عنوان درباره حسابداران حرفه ای شاغل در مؤسسات حرفه ای نیز بکار می رود.
ت ـ حسابدارحرفه‌ای تحت استخدام حسابدار حرفه ای است که برای ارائه خدمات حرفه ای خود، به عنوان یک شخص حقیقی در استخدام یک کارفرما (به استثنای مؤسسات حرفه ای ) است.
ث ـ خدمات حرفه‌ای هرگونه خدمات حسابداری، حسابرسی، مالیاتی، مشاورة مدیریت و مدیریت مالی است که توسط حسابداران حرفه ای ارائه می شود و انجام آن مستلزم بکارگیری دانش حسابداری و مهارتهای مرتبط با آن است.
ج ـ آگهـی اطلاع رسانی به عموم، درباره معرفی حسابدار حرفه ای و خدمات وی است که با هدف برتـر جلوه دادن آن حسابدار حرفه‌ای انجام نگرفته و جنبه تبلیغات نیز نداشته باشد.
چ ـ تبلیغات اطلاع رسانی به عموم، با نگرش جلب مشتری، درباره خدمات و مهارتهایی است که توسط حسابداران حرفه ای ارائه می شود.
ح ـ گزارشگری حرفه‌ای کاری است که مستلزم اظهارنظر حرفه ای نسبت به اطلاعات مالی به وسیله حسابدار حرفه‌ای مستقل می باشد.
منافع عمومی
6 . پذیرش مسئولیت در قبال جامعه از ویژگیهای شاخص هر حرفـه است و مقبولیت هرحرفه به میزان مسئولیتی بستگی دارد که آن حرفه در جامعه به عهده می گیرد. جامعه‌ای که حـرفـه حسابداری با آن سر و کار دارد متشکل از صاحبکاران، سرمایه‌گذاران، دولت، اعتباردهندگان، کارکنان، کارفرمایان و سایر اشخاصی است که درجهت تصمیم‌گیریهای آگاهانه خود به نتایج کار حسابداران حرفه‌ای اتکا می کنند. چنین اتکایی برای حرفه حسابداری درقبال حفظ منافع عمومی ایجاد مسئولیت می کند.
7 . مسئولیت حسابدار حرفه ای تنها به تأمین نیازهای صاحبکار یا کارفرما محدود نمی شود و رفع نیازهای طیف وسیعی از اشخاص را در بر می گیرد. به همین دلیل استانداردهای حرفه ای به نحو چشمگیری تحت تأثیر ملاحظات منافع عمومی، تدوین می شود. برای مثال :
الف ـ حسابرسان مستقل با اظهارنظر درباره صورتهای مالی به سرمایه گذاران و مؤسسات مالی برای سرمایه گذاری و اعطای تسهیلات مالی کمک می کنند.
ب ـ مدیران مالی با انتخاب راه کارهای مناسب، امکان استفاده مؤثر و کارآ از منابع واحدهای اقتصادی را فراهم می کنند.
پ ـ حسابرسان داخلی اطمینان بیشتری نسبت به سیستم کنترلهای داخلی فراهم می آورند و درنتیجه قابلیت اتکای اطلاعات تهیه شده برای خارج از واحد اقتصادی افزایش می یابد.
8 . حسابداران حرفـه ای نقش با اهمیتی در بهبود وضعیت اقتصادی جامعه ایفا می کنند؛ برای مثال استفاده کنندگان، در زمینه‌های حسابداری و گزارشگری مالی، مدیریت مالی و مشاوره های حرفه ای مناسب و قابل قبول درباره بسیاری از موضوعات تجاری و مالیاتی، به خدمات حسابداران حرفه ای اتکا می کنند.
9 . حفظ اعتماد عمومی به حرفه حسابداری تا زمانی میسر است که حسابداران حرفه ای خدمات خود را در سطحی ارائه کنند که شایسته اعتماد جامعه باشد؛ از این رو خدمات حسابداری حرفه‌ای باید در بالاترین سطح ممکن و با رعایت ضوابطی ارائه شود که تداوم انجام این خدمات با کیفیت مناسب را تضمین کند.
اهداف حرفه حسابداری
10 . از دیدگاه آیین رفتار حرفه ای، اهداف حرفه حسابداری عبارت از دستیابی به بهترین اصول و ضوابط حرفه ای، اجرای عملیات در بالاترین سطح ممکن، براساس اصول و ضوابط مذکور و به طور کلی تأمین منافع عمومی است. تحقق این اهداف مستلزم تأمین موارد زیر است :
الف ـ اعتبـار ـ جامعه به اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی قابل اتکا و معتبر نیاز دارد.
ب ـ حرفه‌ای بودن ـ افراد حرفه ای در زمینه حسابداری حرفه ای باید به سادگی توسط صاحبکاران، کارفرمایان و سایر اشخاص ذینفع، قابل تشخیص و شناسایی باشند.
پ ـ کیفیت خدمات ـ اطمینان از اینکه کلیه خدمات ارائه شده توسط حسابداران حرفه ای با بالاترین کیفیت ممکن انجام می‌شود.
ت ـ اطمینـان ـ استفاده کنندگان از خدمات حسابداران حرفه ای باید مطمئن شوند چارچوبی برای رفتار حرفه ای وجود دارد که ناظر بر ارائه آن خدمات می باشد.
اصول بنيادی
11. لازمه دستیابی به اهداف حرفه حسابداری توسط حسابداران حرفه ای، پایبندی به اصول بنیادی زیر است :
الف ـ درستکاری ـ حسابدار حرفه ای در انجام خدمات حرفه ای خود باید درستکار باشد.
ب ـ بیطرفی ـ حسابدار حرفه ای باید بیطرف باشد و نباید اجازه دهد هرگونه پیش داوری، جانبداری، تضاد منافع یا نفوذ دیگران، بیطرفی او را در ارائه خدمات حرفه ای مخدوش کند.
پ ـ صلاحیت و مراقبت حرفه ای ـ حسابدار حرفه ای باید خدمات حرفه ای را با دقت، شایستگی و پشتکار انجام دهد. وی همواره موظف است میزان دانش و مهارت حرفه ای خود را در سطحی نگاه دارد که بتوان اطمینان حاصل کرد، خدمات وی به گونه ای قابل قبول و مبتنی بر آخرین تحولات در حرفه و قوانین و مقررات ارائه می شود.
ت ـ رازداری ـ حسابدار حرفه ای باید به محرمانه بودن اطلاعاتی که درجریان ارائه خدمات حرفه ای خود بدست می آورد توجه کند و نباید چنین اطلاعاتی را بدون مجوز صریح صاحبکار یا کارفرما، استفاده و یا افشـا کند؛ مگر آنکـه از نظر قانونی یا حرفه‌ای حق و یا مسئولیت افشای آنرا داشته باشد.
ث ـ رفتار حرفه‌ای ـ حسابدار حرفه ای باید به گونه ای عمل کند که باحسن شهرت حرفه ای او سـازگـار باشـد و از انجـام اعمالی بپرهیـزد کـه ممکن است اعتبـار حرفـه را خدشـه دار کند.
ج ـ اصول و ضوابط حرفه ای ـ حسابدار حرفه ای باید خدمات حرفه ای را مطابق اصول و ضوابط حرفه ای مربوط انجام دهد و همچنین درخواستهای صاحبکار یا کارفرمای خود را به گونه ای با مهارت و دقت انجام دهد که با الزامات درستکاری، بیطرفی و درمورد حسابداران حرفه ای مستقل با استقلال وی نیز سازگار باشد.
احکام
12. اگرچه اهداف و اصول بنیادی ارائه شده جنبه کلی دارد و ناظر به موارد خاص نیست، اما " احکام "، رهنمودهایی درباره نحوه کاربرد اهداف و اصول بنیادی مزبور را برای موقعیتهایی ارائه می کند که حسابداران حرفه ای درحین کار با آن مواجه می شوند.
13. احکام به سه بخش تقسیم می شود:
الف ـ قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران حرفه ای، مگر در مواردی خاص که مستثنی شده است.
ب ـ قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای مستقل.
پ ـ قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای تحت استخدام که در شرایط ویژه ای ممکن است به حسابداران حرفه ای مستقل شاغل در مؤسسات حرفه ای نیز تعمیم یابد.
14 . احکام در بخشهـای الف، ب و پ (بنـدهـای 15 الی 31) و ضمانت اجـرای احکام در بندهای 32 الی 37 درج شده است.
بخش الف - احکام قابل اجرا در مورد کلیه حسابداران حرفه ای
15 . درستکاری و بيطرفی
1- 15- درستکاری تنها به معنای صادق بودن نیست، بلکه برخورد منصفانه و صادقانه را نیز شامل می شود. اصل بیطرفی، حسابداران حرفه‌ای را به برخورد منصفانه، درستکارانه و به دور از تضـاد منافع ملزم می کند. حسابداران حرفه‌ای درابعاد مختلف به انجام خدمات حرفه ای می پردازند. صرفنظر از نوع یا اندازة خدمات حرفه ای، حسابداران حرفه ای باید در ارائه این خدمات، درستکاری را حفظ کنند و در قضاوت خود به رعایت کامل بیطرفی پایبند باشند.
2- 15- حسابداران حرفه ای در انتخاب شرایط یا اعمالی که مشخصاً با الزامات مربوط به رعایت بیطرفی سروکار دارد بایـد عـوامـل زیر را بـه نحـو مناسب مورد توجـه قراردهند:
الف ـ حسابداران حرفه ای گاه در شرایطی قرار می گیرند که امکان اعمال فشار برآنان وجود دارد. این وضعیت ممکن است بیطرفی آنان را خدشه دار کند.
ب ـ تعریف و توصیف کلیه شرایطی که ممکن است حسابداران حرفه ای تحت تأثیر اعمال فشار قرار گیرند، میسر نیست. در تعیین معیارها و ضوابط لازم برای شناسایی روابطی که احتمال می رود یا به نظر می‌رسد بیطرفی حسابداران حرفه ای را خدشه دار می کند، شرط معقول بودن باید به عنوان یک عامل تعیین کننده مورد توجه خاص قرار گیرد.
پ ـ حسابداران حرفـه ای در رعایت بیطرفی، بـایـد از ایجـاد روابطی بپرهیزند کـه امکان اعمـال نفـوذ دیگـران، پیشداوری یـا تمایلات جانبدارانه را فراهم می کند.
ت ـ حسابداران حرفه‌ای باید از پایبندی همکاران شاغل در خدمات حرفه ای تحت نظر خود به بیطرفی، اطمینان یابند.
ث ـ حسابداران حرفه ای باید از پذیرفتن یا اعطای هدایایی خودداری کنند که ممکن است منطقاً موجب این باور شود که برقضاوت حرفه ای آنان یا کسانی که با آنان سروکار دارند، تأثیر نامناسبی داشته باشد. آنچه به عنوان هدیه غیرمتعارف شناخته می‌شود، در هرمورد متفاوت است. اما به طور کلی حسابداران حرفه‌ای باید از قرارگرفتن در موقعیتهایی که به اعتبار حرفه‌ای آنان لطمه وارد می سازد، پرهیز کنند.
16 . تضاد منافع
1- 16- حسابداران حرفه ای اغلب در فرایند ارائه خدمات حرفه ای خود با موضوع تضاد منافع روبرو می شوند. این گونه موارد تضاد منافع ممکن است به شکلهای بسیار متفاوت، از موارد نسبتاً ساده تا مسائل پیچیده ای چون تقلب و اعمال غیرقانونی بروز کند. هرچند ارائه فهرستی جامع از کلیه مواردی که ممکن است در آنها تضاد منافع پیش آید مقدور نیست، اما حسابداران حرفه ای باید همواره نسبت به شرایطی که منجر به بروز تضاد منافع می شود، هُشیار باشند.
2- 16- مسئولیتهای حسابداران حرفه ای گاه با انتظارات درون و برون سازمانی درتضاد است. ازاین رو:
الف ـ خطر اعمال فشار می تواند از سوی مدیریت صاحبکار، همکاران ارشد حسابدار حرفه ای یا به واسطة روابط خانوادگی یا شخصی بروز کند. درواقع حسابدار حرفـه ای باید از ایجاد روابط یا منافعی که می تواند برکار او تأثیر نامطلوب بگذارد و به درستکاری حرفه ای وی لطمه وارد کند، بپرهیزد.
ب ـ ممکن است از حسابدار حرفه ای خواسته شود تا مغایر با اصول و ضوابط حرفه ای عمل کند.
پ ـ حسابدار حرفه‌ای ممکن است بین وفاداری نسبت به مافوق و رعایت اصول و استانداردهای حرفه‌ای با تضاد روبرو شود.
ت ـ ارائه یا انتشار اطلاعات گمراه کننده ای که ممکن است درجهت منافع صاحبکار یا کارفرما باشد از مصادیق مفهوم تضاد منافع است، صرفنظر از اینکه ارائه یا انتشار چنین اطلاعاتی درجهت منافع حسابدار حرفه‌ای باشد یانباشد.
3- 16- حسابداران حرفه ای ممکن است در تشخیص یا نحوه برخورد با موارد خلاف شئون حرفه ای با مشکل روبرو شوند. اگر چنین مواردی با اهمیت باشد، حسابدار حرفه ای باید از خط مشی ها و دستورالعملهای داخلی سازمان مربوط پیروی کند. درصورت حل نشدن مشکل، توجه به موارد زیر ضروری است :
الف ـ موضوع با مافوق مستقیم مطرح شود. چنانچه مشکل از این طریق برطرف نشد و حسابدار حرفه‌ای تصمیم به طرح آن با رده بالاتری از مدیریت گرفت، مافوق باید درجریان امر قرار گیرد. درصورتی که به نظر برسد مافوق مذکور، خود درگیر و ذینفع در این موضوع است، مراتب باید به رده بالاتری از مدیریت ارجاع شود.
ب ـ موضوع به طور محرمانه با یک مشاور مستقل یا تشکل حرفه ای مربوط مطرح و پس از کسب نظر مشورتی، درجهت حل موضوع اقدام شود.
پ ـ اگر علیرغم انجام موارد فوق راه کار مناسب برای حل موضوع حاصل نشد به عنوان آخرین راهِ حل، در موارد با اهمیت (برای مثال تقلب) احتمالاً راهی جز استعفا یا کناره گیری همراه با ارائه یادداشتی حاوی دلایل موضوع به بالاترین مقام مربوط وجود نخواهد داشت.
4- 16- علاوه بر این، در مواردی ممکن است قوانین، مقررات یا اصول و ضوابط حرفه ای، گزارش برخی از موارد حاد را به مراجع ذیصلاح خارج از شرکت یا سازمان نظارت کننده مربوط پیش بینی کرده باشد. دراین شرایط، حسابدار حرفه‌ای باید حسب مورد اقدام کند.
5- 16- حسابداران حرفه‌ای که دارای سمت کلیدی در سازمانها هستند باید از کفایت خط مشی ها و دستورالعملهای تدوین شـده درجهت حل و فصل تناقضات مربوط به رفتار حرفه‌ای اطمینان یابند.
6- 16- تشکلهای حرفه‌ای باید اطمینان یابند اعضایی که با تناقضات مربوط به رفتار حرفه ای روبرو می شوند، به نظرات مشورتی و رهنمودهای قابل اطمینـان دسترسی دارند.
17 . صلاحيت حرفه‌ای
1- 17- مفهوم صلاحیت حرفه ای دربرگیرنده دو جنبه اساسی زیر است :
الف ـ کسب صلاحیت حرفه ای- کسب صلاحیت حرفه ای نیازمند برخورداری از تحصیلات عالی است که براساس ضوابط تشکلهای حرفه‌ای مربوط از طریق آموزشهای ویژه، کارآموزی، گذراندن امتحانات و کسب تجربیات حرفه ای تکمیل می شود.
ب ـ حفظ صلاحیت حرفه ای- حفظ صلاحیت حرفه ای مستلزم آگاهی مستمر از تغییر و تحولات حرفه (شامل نظرات جدید درباره اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی و قوانین و مقررات مربوط ) به ویژه بکارگیری برنامه‌ای است که دراثر اجرای آن اطمینان حاصل شود خدمات حرفه ای (بااستفاده از یک سیستم کنترل کیفی مناسب ) با کیفیت مطلوب و درانطباق بااصول و ضوابط حرفه ای ارائه می شود.
2- 17- حسابداران حرفه ای نباید به دارا بودن تخصصها یاتجربیاتی تظاهر کنند که فاقد آنند.
18 . رازداری
1- 18- حسابـداران حـرفـه ای بـایـد اطلاعاتی را کـه درباره امور صاحبکـار یـا کارفـرمـا بدست می آورند محرمانه تلقی کنند. این امر حتی پس از خاتمه ارتباط حسابدار حرفه ای با صاحبکار یا کارفرما نیز ادامه می یابد.
2- 18- اطلاعات مربوط به صاحبکار یا کارفرما باید همواره محرمانه محسوب شود و حسابدار حرفه ای مجاز به افشای آن نیست، مگر آنکه مجوز صاحبکار یا کارفرما دریافت شود یا الزامات قانونی یا حرفه ای، ارائه یا افشای آن اطلاعات را ایجاب کند.
3- 18- حسابداران حرفه ای باید اطمینان یابند کارکنان تحت نظر آنان و اشخاصی که از آنها مشاوره و یا خدمت دریافت می شود نیز، اصل رازداری را رعایت می کنند.
4- 18- اصل رازداری تنها به عدم افشای اطلاعات محدود نمی شود، بلکه حسابدار حرفه ای را ملزم می کند که از اطلاعات گردآوری شده به نحوی مناسب حفاظت کند، اطلاعات مزبور را درجهت منافع خود یا اشخاص ثالث استفاده نکند و چنان نیز رفتار ننماید که گوئی از این گونه اطلاعات استفاده می کند.
5- 18- به طور کلی مواردی که حسابداران حرفه ای مجاز به افشای اطلاعات می باشند به شرح زیر است :
الف ـ زمانی که کارفرما یا صاحبکار مجوز افشای اطلاعات را صادر کند. دراین حالت، حسابداران حرفه ای باید منافع کلیه اشخاص ثالثی را نیز که ممکن است از این امر متأثر شود، درنظر گیرند.
ب ـ مواردی که قانون افشای اطلاعات خاصی را الزامی می کند.
پ ـ هنگامی که حسابدار حرفه ای موظف یا محق به افشای اطلاعات باشد ازجمله :
1 - در رعایت الزامات اصول و ضوابط حرفه ای.
2 - در جهت حفظ منافع حرفه ای خود در دعاوی حقوقی.
3 - در انجام بررسیهای کیفی توسط تشکل حرفه ای مربوط.
19 . خدمات مالیاتی
1- 19- حسابدار حرفه‌ای می تواند با ارائه خدمات مالیاتی در چارچوب قوانین و مقررات و رعایت درستکاری و بیطرفی، صاحبکار یا کارفرمای خود را در بهترین موقعیت مالیاتی قـرار دهـد. درچنین شـرایطـی تهیـه و نگهداری پشتوانه‌هایی معقول، تصور هرگونه اقدام غیرمجاز به نفع صاحبکار یا کارفرما را منتفی می کند.
2- 19- حسابدار حرفه‌ای نباید به گونه‌ای رفتار کند که صاحبکار یا کارفرما تصور نماید هیچ ایرادی به اظهارنامه مالیاتی تهیه شده و مشاوره های ارائه شده وارد نیست، بلکه باید اطمینان یابد که صاحبکار یا کارفرما از محدودیتهای مترتب براین گونه خدمات و اینکه نتایج حاصل الزاماً با نظرات مقامات مالیاتی منطبق نمی باشد، آگاه است.
3- 19- حسابدار حرفه‌ای در مواردی که اظهارنامه مالیاتی یا خدمات مالیاتی دیگری توسط یا به کمک او تهیه و ارائه می شود باید به صاحبکار یا کارفرما یادآوری کند که مسئولیت اطلاعات ارائه شده اساساً با صاحبکار یا کارفرما است. حسابدار حرفه ای همچنین باید اطمینان یابد که اظهارنامه مالیاتی یا خدمات مالیاتی مزبور براساس اطلاعات دریافتی به گونه‌ای مناسب تهیه و ارائه شده است.
4- 19- رهنمودها یا نظرات مالیاتی ارائه شده به صاحبکار و یا کارفرما که می تواند دارای آثار بااهمیت باشد باید به صورت مناسب در پرونده‌ها نگهداری شود.
5- 19- حسابدار حرفه‌ای درصورتی که دلایلی مبنی بر وجود هریک از موارد زیر درباره اظهارنامه مالیاتی یا اطلاعات ارائه شده داشته باشد باید از پذیرش کار و یا ادامة ارائه خدمات خودداری کند:
الف ـ اطلاعات ارائه شده نادرست یا گمراه کننده باشد.
ب ـ اطلاعات، بدون دقت کافی تهیه شده باشد یا درباره صحت و سقم آن، مدارک و مستنداتی دردست نباشد.
پ ـ اطلاعات به نوعی حذف یا دستکاری شده باشد که بتواند باعث گمراهی مقامات مالیاتی شود.
6- 19- حسابدار حرفه‌ای در تهیه اظهارنامه مالیاتی معمولاً براطلاعاتی که صاحبکار یا کارفرما دراختیـار او می گذارد اتکا می کند، به شرط اینکه اطلاعات مذکور معقول به نظر برسد.
7- 19- چنانچه حسابدار حرفه ای از عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی و یا از وجود اشتباه یا عدم درج اطلاعات بااهمیت در یکی از اظهارنامه های مالیاتی مربوط به سنوات قبل (اعم ازاینکه خود در تهیه آن دخالت داشته یا نداشته باشد) آگاهی یابد موظف است :
الف ـ اشتباه یا عدم درج اطلاعات را بلافاصله به صاحبکار یا کارفرما اطلاع دهد و توصیه کند اقدام لازم جهت اطلاع مقامات مالیاتی به عمل آید. اطلاع موارد فوق توسط حسابدار حرفه ای به مراجع ذیربط، تنها درصورت وجود الزامات قانونی مجاز است. درغیراین صورت مسئولیتی متوجه حسابدار حرفه ای نیست.
ب ـ اگر صاحبکار یا کارفرما اقدام لازم را به عمل نیاورد، حسابدار حرفه ای باید ابتدا به صاحبکار یا کارفرما اطلاع دهد که انجام کار توسط وی درارتباط با آن اظهارنامه و سایر اطلاعات ارائه شده درباره مالیات مقدور نیست و سپس در مورد ادامه همکاری با صاحبکار یا کارفرما در سایر امور حرفه ای تصمیم گیری کند.
8- 19- درصورتی که به حسابدار حرفه ای پیشنهاد مشاوره یا خدمات مالیاتی جدیدی ارائه شود قبل از قبول کار باید درصورت وجود مشاور قبلی، دلایل قطع ارتباط او را باکارفرما یا صاحبکار جویا شود.
20 . آگهی
حسابداران حرفه ای درجهت شناساندن خود و کـار خود به جامعـه بـایـد به موارد زیر توجه کنند:
الف - از ابزارها و روشهایی استفاده نکنند که باعث خدشه دار شدن شئون حرفه ای شود.
ب ـ درمورد نوع خدماتی که می‌توانند ارائه کنند، عناوین حرفه‌ای و سوابق تحصیلی و تجربی خود ادعاهای دور از واقعیت ننمایند.
پ ـ نسبت به خدمات سایر حسابداران حرفه ای مطالب منفی بیان نکنند.
بخش ب - احکام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفه ای مستقل
21 . استقلال
1- 21- هنگامي که حسابـداران حرفـه ای مستقل مسئولیت انجـام کاری را به عهده می گیرند که مستلزم گزارشگری حرفه‌ای است باید فاقد هرگونه نفع و علاقه ای، صرفنظر از آثار واقعی آن، باشند که ممکن است بر درستکاری، بیطرفی و استقلال ایشان تأثیر گذارد یا به نظر رسد که تأثیر می گذارد.
2- 21- حسابداران حرفه‌ای مستقل مورد نظر در بند 1-21 به اشخاص زیر محدود می شود:
الف ـ اشخاص حقیقی یا مؤسسات انجام دهنده خدمات حرفه ای.
ب ـ شرکا یا مالکین مؤسسـه حرفه ای.
پ ـ کلیه مدیران و کارکنان حرفه‌ای درگیر در انجام هرکاری که مستلزم گزارشگری حرفه ای است نسبت به همان کار.
3- 21- هرچند ارائه فهرست کاملی از مواردی که ناقض استقلال حسابداران حرفه ای مستقل می باشد میسر نیست، اما موارد مندرج در بندهای 4-21 تا 17-21 نمونه هایی است که استقلال واقعی یا ظاهری حسابداران حرفه ای مستقل را خدشه‌دار می‌کند.
داشتن هرگونه رابطه مالی با صاحبکار
4- 21- داشتن روابط مالی با صاحبکار، استقلال را تحت تأثیر قرار می دهد و ممکن است هر ناظرمعقولی چنین تصور کند که استقلال خدشه دار شده است. روابط مالی حسابداران حرفه ای مستقل (شامل بستگان ایشان به تشخیص تشکل حرفه ای مربوط ) می تواند به یکی از راههای زیر صورت پذیرد:
داشتن منافع مالی مستقیم یا منافع مالی غیرمستقیم قابل ملاحظه در شرکت صاحبکار.
دریافت تسهیلات مالی از صاحبکار یا هریک از اعضای هیأت مدیره، مدیران ارشد یا سهامداران اصلی صاحبکار یا پرداخت تسهیلات مالی به آنان، به استثنای تسهیلات مالی دریافتی در روال عادی از سیستم بانکی و سایر مؤسسات اعتباری.
مشارکت با صاحبکار یا با هریک از اعضای هیأت مدیره، مدیران ارشد یا سهامداران اصلی آن.
داشتن منافع مالی در یک واحد اقتصادی که دارای نفوذ قابل ملاحظه در شرکت صاحبکار یا تحت نفوذ قابل ملاحظه آن است.
داشتن هرگونه رابطه شغلی با صاحبکار
5- 21- چنانچه حسابدار حرفه ای مستقل طی دوره مورد رسیدگی یا سال قبل از آن، عضو هیأت مدیره، مدیر اجرائی، کارمند ارشد شرکت یا شریک یا در استخدام این افراد باشد، چنین به نظر می رسد دارای منافعی است که می تواند به استقلال او هنگام گزارشگری حرفه ای در مورد آن شرکت، خدشه وارد کند.
ارائه سایر خدمات به صاحبکاران حسابرسی
6- 21- هنگامی که حسابدار حرفه ای مستقل، علاوه بر انجام حسابرسی یا عملیات دیگری که مستلزم گزارشگری حرفه‌ای است، خدمات دیگری را به صاحبکار ارائه می کند باید متوجه باشد نقش مدیریت واحد مورد رسیدگی را در تصمیم گیری یا اجرا ایفا نکند.
7- 21- در شرایطی که حسابدار حرفه‌ای مستقل عهده دار ارائه خدمات حرفه ای مربوط به اصلاح حساب یا تهیه و نگهداری سوابق حسابداری صاحبکار است نباید حسابرسی آن دوره های مالی خاص توسط او انجام شود. لازم به ذکر است خدماتی که در روال عادی عملیات حسابرسی توسط حسابدار حرفه ای به صاحبکار ارائه می شود (از قبیل ارزیابی کنترلهای داخلی، ارائه نامه مدیریت و پیشنهادهای لازم درمورد رفع آن و ارائه هرگونه تعدیل پیشنهادی و مشاوره ای ) از مصادیق خدمات مذکور تلقی نمی شود.
8- 21- حسابدار حرفه ای مستقل که عهده دار ارائه خدمات مشاوره ای یا طراحی سیستمهای اطلاعاتی به یک صاحبکار است درصورت پذیرش کار حسابرسی همان دوره مالی یا هرنوع کاری که مستلزم اظهارنظر حرفه‌ای است، باید ضمن رعایت دقیق اصول و ضوابط حسابرسی، آن گونه عمل کند که به صلاحیت حرفه ای و استقلال وی خدشه وارد نشود.
روابط شخصی و خانوادگی
9- 21- روابط شخصی و خانوادگی می تواند استقلال را تحت تأثیر قرار دهد. لذا حصول اطمینان از اینکه این گونه روابط در هرکار، استقلال حسابدار حرفه ای را به مخاطره نمی اندازد از اهمیت خاصی برخوردار است.
10-21- تعیین دقیق حد مجاز روابط شخصی و خانوادگی بین حسابدار حرفه ای مستقل و صاحبکار (یا افرادی نظیر رئیس یا اعضای هیأت مدیره، مدیرعامل و مدیران ارشد اجرایی و مالی که در سمتهای مدیریت صاحبکار مشغول بکارند) غیرممکن است. اما چنانچه حسابدار حرفه ای وجود این گونه روابط را تهدیدی برای حفظ استقلال واقعی یا ظاهری خود بداند باید عدم پذیرش خدمات را مورد بررسی جدی قرار دهد. دامنه روابط مزبور بسیار گسترده است و روابط عادی شخصی تا روابط سببی و نسبی حسابدار حرفه ای را دربر می گیرد. ضوابط تکمیلی دراین باره توسط تشکل حرفه ای مربوط تدوین می شود.
حق الزحمـه
11-21- حسابدار حرفه ای باید توجه کند درصورتی که بخش عمده ای از درآمدهای سالانه وی به طور مستمر از طریق یک صاحبکار یا گروهی از صاحبکاران مرتبط تأمین می شود، چنین وضعیتی می تواند موجب بروز شک و ابهام نسبت به استقلال وی گردد.
حق الزحمـه مشروط
12-21- حسابدار حرفه ای باید از پذیرش و ارائه خدماتی خودداری کند که پرداخت حق الزحمه آن مشروط به حصول نتیجه‌ای خاص، درصدی از یک مبلغ خاص یا موارد مشابه باشد، مگرآنکه مبلغ حق الزحمه براساس قوانین و مقررات تعیین شود.
خرید کالا و پذیرش هدایا و پذیرایی
13-21- خرید کالا یا دریافت خدمات با شرایط ویژه، قبول پذیرایی بی مورد و دریافت هدایا به میزانی بیش از حد متعارف، تهدیدی جدی برای استقلال حسابداران حرفه ای مستقل است؛ ازاین رو حسابداران حرفه ای و وابستگان ایشان باید ضمن پرهیز ازاین موارد، در حدود متعارف نیز جانب احتیاط را رعایت کننـد.
مالکیت سرمایه
14-21- تمام سرمايه مؤسسه حرفهاي بايد متعلق به حسابداران حرفهاي مستقل باشد، مگر آنكه قوانين و مقررات، اختصاص تمام يا بخشي از سرمايه را به ديگران مجاز بداند.
شركاي سابق
15-21- چنانچه يك يا چند تن از شركاي سابق مؤسسـه حرفهاي به‌گونه‌اي صاحبكار مؤسسـه حرفهاي شوند، تعيين اينكه در اين مورد، استقلال واقعي يا ظاهري حسابدار حرفهاي خدشه‌دار مي‌شود يا خير، با قضاوت حسابدار حرفهاي مستقل است.
دعاوي حقوقي
16-21- چنانچه حسابدار حرفهاي مستقل و صاحبكار درگير يك دعو‌اي حقوقي باشند ممكن است استقلال و بيطرفي حسابدار حرفهاي تحت تأثير قرار گيرد. در اين‌گونه موارد حسابدار حرفهاي بايد متناسب با ماهيت دعو‌اي حقوقي در باره پذيرش يا ادامه‌كار تصميم‌گيري كند.
ارتباط طولاني كاركنان ارشد با يك صاحبكار
17-21- بكارگيري كاركنان ارشد درارتباط با يك صاحبكار براي سالهاي متمادي ممكن است تهـديـدي براي استقلال باشد. در چنين شرايطي حسابدار حرفهاي مستقل بايد اقداماتي را به منظور حصـول اطمينـان از حفظ استقلال و بيطرفي انجام دهد.
22 . صلاحيت حرفهاي
حسابدار حرفهاي مستقل بايد از پذيرش خدمات حرفهاي كه فاقد صلاحيت لازم براي انجام آن است، خود داري كند. درصورتي كه حسابدار حرفهاي براي انجام بخشي از خدمات حرفهاي خود به خدمات كارشناسي نياز داشته باشد مي‌تواند ضمن قبول انجام كار، از اين خدمات استفاده كند.
23 . حق‌الزحمـه
1-23- حسابدار حرفهاي مستقل كه انجام خدمات حرفهاي را مي‌پذيرد بايد اين خدمات را با درستكاري و بيطرفي و براساس اصول و ضوابط فني مربوط انجام دهد. اين امر مستلزم دستيابي به مهارت و معلوماتي است كه از طريق كارآموزي و تجربه بدست مي‌آيد. به خاطر ارائه اين‌گونه خدمات حرفهاي است كه حسابدار حرفهاي مستقل محق به دريافت حق‌الزحمه خود است.
2- 23 - حق‌الزحمه‌هاي حرفهاي بايد با درنظر گرفتن موارد زير، متناسب با ارزش خدمات حرفهاي انجام شده براي صاحبكار باشد:
الف- مهارت و دانشي كه براي آن خدمات مورد نياز است.
ب - سطح آموزش و تجربه افرادي كه براي انجام آن خدمات مورد نياز است.
پ - زماني كه براي انجام آن خدمات مورد نياز است.
ت - ميزان مسئوليتي كه انجام خدمات موردنظر ايجاد مي‌كند.
3- 23- حق‌الزحمه حرفهاي معمولا براساس هر ساعت يا هر روز كار براي هر يك از كاركنان مسئول ارائه خدمات حرفهاي محاسبه مي‌شود. اين حق‌الزحمه با اين فرض تعيين مي‌شود كه سازماندهي و هدايت ارائه خدمات به صاحبكاران توسط حسابدار حرفهاي مستقل، به خوبي برنامه‌ريزي، كنترل و اداره مي‌گردد. در تعيين حق‌الزحمه بايد عوامل مطروحه در بند 2- 23 مدنظر قرار گيرد.
4- 23- صاحبكار بايد از قطعي نبودن ميزان حق‌الزحمه برآورد شده طبق مفاد بند 3ـ23 آگاه باشد. هنگامي كه افزايش قابل ملاحظه حق‌الزحمه محتمل است حسابدار حرفهاي نبايد چنين عنوان كند كه در قبال حق‌الزحمه مشخص، خدمات حرفهاي معيني را ارائه خواهد كرد.
5- 23- گاه در انجام خدمات حرفهاي براي صاحبكار، ممكن است استفاده از حق‌الزحمه از پيش تعيين شده لازم و يا به مصلحت باشد كه در آن صورت، حسابدار حرفهاي مستقل بايد با در نظر گرفتن موارد مشروح در بندهاي 2ـ23 و 3ـ23، حق‌الزحمه را برآورد كند.
6- 23- همان گونه كه در بند 12ـ21 ذكر شده، حسابدار حرفهاي مستقل بايد از پذيرش كارهايي خود داري كند كه حق‌الزحمه آن مشروط به حصول نتيجه‌اي خاص است.
7- 23- معمولا علاوه بر حق‌الزحمه‌هاي حرفهاي، هزينه‌هاي مستقيم ديگري چون هزينه‌هاي اياب و ذهاب و مسافرت كه مستقيمآ قابل انتساب به خدمات حرفهاي انجام شده براي صاحبكار است، به حساب صاحبكار منظور مي‌شود.
8- 23- تنظيم قرارداد انجام خدمات حرفهاي پيش از شروع كار، هم به نفع صاحبكار و هم به نفع حسابدار حرفهاي مستقل است، زيرا از هرگونه برداشت نادرست در باره مبناي محاسبه حق‌الزحمه و ترتيب صورتحساب كردن آن جلوگيري مي‌كند.
9- 23- پرداخت يا دريافت هرگونه وجه ديگري نظير پرداخت كميسيون براي گرفتن كار يا دريافت كميسيون جهت ارجاع كار به ديگري توسط حسابدار حرفهاي مستقل مجاز نيست.
24 . فعاليتهاي ناسازگار با حرفه حسابداري
حسابدار حرفهاي مستقل بايد از پذيرش و انجام فعاليتهايي خود داري كند كه با ارائه خدمات حرفهاي ناسازگاري دارد و ممكن است به درستكاري، بيطرفي، استقلال يا حسن شهرت حرفهاي او لطمه وارد كند.
25 . ارتباط با ساير حسابداران مستقل
جايگزيني يك حسابدار حرفهاي مستقل
1-25- هرچند انتخاب و تغيير مشاوران حرفهاي حق مسلم صاحبكاران است اما وقتي از حسابدار حرفهاي مستقل خواسته مي‌شود جايگزين حسابدار حرفهاي ديگري شود، وي بايد در باره وجود هرگونه دليل حرفهاي براي عدم پذيرش كار، تحقيق و بررسي كند. اين امر بدون ارتباط با حسابدار حرفهاي قبلي انجام پذير نيست.
2-25- ارتباط با حسابدار حرفهاي قبلي، علاوه بر حفظ و تحكيم روابط حرفهاي و ايجاد هماهنگي بين حسابداران حرفهاي مستقل، موجب مي‌شود حسابدار حرفهاي پيشنهادي بتواند در مورد پذيرش كار جديد، به‌درستي تصميم‌گيري كند.
3-25- دامنه اطلاعاتي كه توسط حسابدار حرفهاي قبلي در مورد صاحبكار به حسابدار حرفهاي پيشنهادي ارائه مي‌شود به موافقت كتبي صاحبكار و يا قوانين و مقررات مربوط بستگي دارد.
4-25- حسابدار حرفهاي پيشنهادي بايد ضمن اهميت قائل شدن براي اطلاعات دريافتي از حسابدار حرفهاي قبلي، جنبه محرمانه بودن آن را نيز كاملا رعايت كند.
5-25- اطلاعات ارائه شده توسط حسابدار حرفهاي قبلي ممكن است حاكي از اين باشد كه دلايل ظاهري بيان شده توسط صاحبكار در باره تعويض حسابدار حرفهاي قبلي، با واقعيت منطبق نيست. اطلاعات مزبور ممكن است حاكي از اين باشد كه پيشنهاد تغيير حسابدار حرفهاي مستقل به اين دليل صورت گرفته كه حسابدار حرفهاي قبلي در مورد يا مواردي از اختلاف نظر عمده در باره اصول و ضوابط حرفهاي يا انجام دادن كار طبق ضوابط حرفهاي با صاحبكار، برموضع خود پابرجا بوده و وظايف خود را به عنوان حسابدار حرفهاي مستقل به درستي انجام داده است. بنابراين، تماس بين طرفين كمك مي‌كند تا :
الف - حسابدار حرفهاي در پذيرش كاري كه كليه حقايق مربوط به آن روشن نيست، هُشيار باشد.
ب - حقوق مالكان اقليت واحد تجاري كه به طور كامل از دلايل تغيير حسابدار حرفهاي مطلع نيستند يا بعضاً با اين تغيير مخالفند، حفظ شود.
پ - از منافع حسابدار حرفهاي قبلي كه وظيفه خود را آگاهانه به عنوان يك فرد حرفهاي مستقل انجام داده است، حمايت شود.
6- 25- حسابدار حرفهاي پيشنهادي، قبل از پذيرش كاري كه مستلزم ارائه خدمات مستمر حرفهاي است (مانند حسابرسي سالانه صورتهاي مالي) و آن كار تاكنون توسط حسابدار حرفهاي ديگري، انجام مي‌شده است بايد :
الف- بررسي كند آيا صاحبكار ضمن آگاه كردن حسابدار حرفهاي قبلي از تغيير، اجازه تماس (ترجيحآ بصورت كتبي) در مورد اوضاع صاحبكار به طور كامل و آزاد با حسابدار حرفهاي پيشنهادي را داده است يا خير. درصورتي كه صاحبكار چنين مجوزي را ارائه نكند حسابدار حرفهاي بايد از پذيرش كار جديد خود داري كند؛ مگر آنكه در شرايطي خاص؛ از ساير روشها به اطلاعات مورد نياز براي پذيرش كار دسترسي يابد.
ب - پس از دريافت مجوز صاحبكار، از حسابدار حرفهاي قبلي (ترجيحآ به طور كتبي) درخواست كند كليه اطلاعات و دلايل حرفهاي لازم (شامل دلايل تغيير) را همراه با جزييات آن، براي تصميم‌گيري در مورد پذيرش يا رد كار جديد دراختيار او قرار دهد.
7- 25- حسابدار حرفهاي قبلي، پس از دريافت درخواست حسابدار حرفهاي پيشنهادي بايد :
الف- ترجيحآ بصورت كتبي اعلام كند آيا دلايل حرفهاي مبني براين كه حسابدار حرفهاي پيشنهادي نبايد كار را بپذيرد، وجود دارد يا خير.
ب - اگر دلايلي از اين قبيل يا موارد قابل افشاي ديگري وجود دارد مطمئن شود صاحبكار در باره ارائه جزييات اين اطلاعات به حسابدار حرفهاي پيشنهادي، اجازه لازم را داده است. اگر چنين مجوزي وجود ندارد، حسابدار حرفهاي قبلي بايد مراتب را به اطلاع حسابدار حرفهاي پيشنهادي برساند.
پ - درصورت دريافت مجوز صاحبكار، كليه اطلاعات مورد نياز حسابدار حرفهاي پيشنهادي را كه باعث مي‌شود وي قادر به تصميم‌گيري در مورد پذيرش يا رد كار جديد باشد، دراختيار وي قرار دهد.
8- 25- چنانچه حسابدار حرفهاي پيشنهادي، ظرف مدتي معقول، پاسخي از حسابدار حرفهاي قبلي دريافت نكند و دليل يا دلايل خاصي براي عدم پذيرش كار نيابد بايد نامه ديگري ارسال و در آن قيد كند، براين باور است كه دليل يا دلايل حرفهاي حاكي از نپذيرفتن كار پيشنهادي وجود ندارد و او تصميم به پذيرش آن گرفته است.
9- 25- پس از پذيرش كار توسط حسابدار حرفهاي پيشنهادي، حسابدار حرفهاي قبلي بايد كليه دفاتر، اسناد و مدارك صاحبكار را كه نزد او وجود دارد به صاحبكار مسترد كند.
10- 25- برخي سازمانها، به دليل رعايت الزامات خاص (از قبيل الزامات قانوني) شرايط استفاده از خدمات حرفهاي را استعلام مي‌كنند. در اين‌گونه موارد، حسابدار حرفهاي مستقل، در پاسخ به آگهي يا درخواست مربوط مبني بر تسليم پيشنهاد خود بايد درصورتي كه اين كار متضمن جايگزيني وي به‌جاي حسابدار حرفهاي قبلي است، در پيشنهاد خود ذكر كند كه قبل از پذيرش كار، لازم است فرصت تماس با حسابدار حرفهاي قبلي به وي داده شود تا بتواند بررسي لازم در باره وجود يا نبود دلايل حرفهاي، مبني بر عدم پذيرش كار جديد را به عمل آورد.
پذيرش كار جديد
11- 25- افزايش و توسعه عمليات واحدهاي تجاري غالباً منجر به ايجاد شعب يا شركتهاي تابعه در مناطقي مي‌شود كه حسابدار حرفهاي (اصلي) در آنجا فعاليت نمي‌كنـد. در چنين شـرايطـي، صـاحبـكار يـا حسابدار حرفـه‌اي، ممكن است از يك حسابدار حرفهاي ديگر درخواست كند خدمات حرفهاي لازم را در جهت تكميل كـار انجـام دهـد.
12-25- هنگامي كه از حسابدار حرفهاي مستقل خواسته مي‌شود خدمات يا راهنمائيهايي را ارائه كند، وي بايد ضمن درنظرگرفتن مندرجات بند 22، در اين‌باره نيز بررسي كند كه آيا صاحبكار مزبور داراي حسابدار حرفهاي اصلي است يا خير.
13-25- حسابدار حرفهاي كه از وي خواسته مي‌شود كاري را انجام دهد كه نوع آن به روشني با آنچه كه توسط حسابدار حرفهاي اصلي انجام مي‌شود يا آنچه كه در ابتدا از طريق حسابدار حرفهاي اصلي يا صاحبكار ارجاع شده بود، متمايز است بايد آن را به عنوان يك درخواست جداگانه براي ارائه خدمات تلقي كند. قبل از پذيرش اين‌گونه خدمات، حسابدار حرفهاي بايد تعهد حرفهاي خود را مبني بر تماس با حسابدار حرفهاي اصلي به آگاهي صاحبكار برساند. حسابدار حرفهاي بايد بلافاصله و ترجيحآ به صورت كتبي، حسابدار حرفهاي اصلي را در جريان درخواست صاحبكار قرار دهد و كليه اطلاعات لازم براي انجام كار را از وي درخواست كند.
14-25- در شرايطي خاص ممكن است، صاحبكار اصرار كند كه حسابدار حرفهاي اصلي از ارجاع كار به حسابدار حرفهاي ديگر آگاه نشود. در اين صورت، حسابدار حرفهاي بايد در باره منطقي بودن دلايل صاحبكار تصميم‌گيري كند. در نبود شرايط خاص، صِرف تمايل صاحبكار براي عدم تماس با حسابدار حرفهاي اصلي، دليلي قانع كننده بشمار نمي‌رود.
15-25- حسابدار حرفهاي بايد:
الف- مطمئن شود حسابدار حرفهاي اصلي از ماهيت كلي خدمات حرفهاي ارجاع شده به وي آگاه است.
ب - دستورات كاري دريافتي از حسابدار حرفهاي اصلي يا صاحبكار را تا آنجا پيروي كند كه مغايرتي با قوانين و مقررات يا ساير ضوابط مربوط نداشته باشد.
16-25- درصورتي كه براي صاحبكار بيش از يك حسابدار حرفهاي مستقل، خدمات حرفهاي انجام دهند، بسته به نوع خدمات خاصي كه ارائه مي‌شود، ممكن است تنها آگاه بودن حسابدار حرفهاي اصلي مربوط از ارجاع خدمات، كفايت كند.
17-25- حسابدار حرفهاي اصلي، علاوه بر تهيه و ارائه نامه‌هاي مربوط به كار ارجاع شده بايد حسب مورد، تماس خود را با حسابداران حرفهاي ديگر حفظ و در مورد درخواستهاي منطقي با آنان همكاري كند.
18-25- هنگامي كه از حسابدار حرفهاي، در باره كاربرد اصول و ضوابط حرفهاي در مورد وضعيتها يا معاملاتي خاص نظرخواهي مي‌شود، حسابدار حرفهاي بايد توجه داشته باشد كه نظر وي ممكن است باعث ايجاد فشار بي‌مورد برقضاوت و بيطرفي حسابدار حرفهاي اصلي شود. ارائه نظر بدون اطلاع كامل و صحيح از واقعيتها، مي‌تواند براي حسابدار حرفهاي مشكلاتي را ايجاد كند. حسابدار حرفهاي بايد با اطمينان از دسترسي به كليه اطلاعات مربوط، سعي كند خطر ارائه نظر نادرست را به حداقل ممكن برساند. براي كاهش اين مشكلات تماس با حسابدار حرفهاي اصلي ضروري است. حسابدار حرفهاي اصلي مي‌تواند، با اجازه صاحبكار، كليه اطلاعات مربوط در باره صاحبكار را دراختيار حسابدار حرفهاي قرار دهد. همچنين حسابدار حرفهاي ديگر با مجوز صاحبكار، بايد نسخه‌اي از گزارش نهايي را به حسابدار حرفهاي اصلي ارائه كند. چنانچه صاحبكار با اين ارتباطات موافقت نكند، حسابدار حرفهاي نبايد اين كار را بپذيرد.
26 . آگهي و تبليغات
26- تعيين حدود مجاز آگهي و تبليغات توسط هريك از حسابداران حرفهاي، بادرنظر داشتن موارد مندرج در بندهاي
2- 26 الي 6- 26 به عهده تشكل حرفهاي مربوط است.
26- در آگهي و تبليغات مجاز، اطلاعات لازم بايد به‌گونه‌اي واقع بينانه و به طور صحيح، كامل و شايسته در اختيار عموم قرار گيرد.
26- موارد زير نمونه فعاليتهايي است كه با ضوابط بالا سازگار نمي‌باشد :
الف- ايجاد انتظارات دور از واقع، گمراه‌كننده يا غيرقابل توجيه از نتايج كار.
ب - القا و تظاهر به داشتن توانايي اعمال نفوذ بر دادگاهها، نهادهاي وضع كننده مقررات، مقامات مالياتي و نهادهاي مشابه يا مقامات رسمي.
پ - ابراز اظهاراتي مبني بر تمجيد از خود بدون استناد بر واقعيتهاي قابل اثبات.
ت - بيان مطالبي حاكي از مقايسه با ساير حسابداران حرفهاي مستقل.
ث - ادعاهاي غيرموجه در باره دارا بودن تخصص در زمينه‌اي خاص از دانش حسابداري يا مهارتهاي مشابه.
26- آگاه كردن جامعه از خدماتي كه توسط هريك از حسابداران حرفهاي ارائه مي‌شود، از سوي تشكل حرفهاي مربوط بلامانع است.
26- در مواردي كه انجام تبليغات مجاز نيست، حسابدار حرفهاي مستقل براي اطلاع رساني به عموم (آگهي) بايد:
الف- مطالبي را ارائه كند كه به هيچ وجه غير واقعي، گمراه‌كننده يا فريبكارانه نباشد.
ب - مطالب را با كيفيتي مطلوب و با رعايت شئونات حرفهاي ارائه كند.
پ - از ذكر مكرر و برجسته‌كردن نام خود پرهيز كند.
26- نمونه‌هاي زير نشان‌دهنده وضعيتهايي است كه در آن اطلاع رساني به عموم قابل قبول است. مشروط براينكه همواره الزامات مندرج در بند 5- 26 رعايت شود.
انتصابات و تغييرات. موارد حائز اهميت نظير عضويت در مجامع حرفهاي و تغيير شركا يا نشاني.
حسابداران حرفهاي جوياي كار . تنها براي مشاركت با حسابداران حرفهاي ديگر يا به منظور استخدام نزد يك كارفرما.
دفتر راهنمـا. اطلاعات مندرج در دفتر راهنما كه توسط تشكل حرفهاي منتشر مي‌شود بايد تنها شامل نام، آدرس، شماره‌هاي تماس و نوع خدمات قابل ارائه باشد.
انتشار كتب و مقالات، مصاحبه، سخنراني يا مشاركت در برنامه‌هاي مربوط به‌رسانه‌هاي گروهي. حسابدار حرفهاي كه در تهيه و ارائه موضوعات حرفهاي در قالب يكي از اشكال فوق مشاركت دارد مي‌تواند نام، مدارج حرفهاي و نام مؤسسه خود را ذكر كند، اما مجاز به ارائه اطلاعات در باره خدمات قابل ارائه توسط خود و مؤسسه خويش نيست.
دوره‌هاي كارآموزي، همايشها و برنامه‌هاي حرفهاي مشابه.حسابدار حرفهاي ممكن است صاحبكاران، كاركنان يا ساير حسابداران حرفهاي را براي شركت در دوره‌هاي كارآموزي يا همايشهايي كه به منظور كمك به كاركنان تشكيل مي‌شود دعوت كند. ليكن دعوت ساير اشخاص منوط به كسب موافقت تشكل حرفهاي مربوط است.
جزوات و مدارك مربوط به آموزش حرفهاي. اين‌گونه جزوات و مدارك تنها براي كمك به صاحبكاران، كارشناسان يا ساير حسابداران حرفهاي منتشر مي‌شود و توزيع آن بين سايرين منوط به كسب موافقت تشكل حرفهاي مربوط است.
استخدام كاركنان. نياز واقعي به كاركنان جديد بايد از طريق رسانه‌هايي اعلام شود كه معمولا اين‌گونه نيازها را به اطلاع عموم مي‌رساند. اين اطلاع رساني نبايد دربرگيرنده هرگونه عوامل تبليغاتي باشد.
اطلاعات مربوط به سوابق و تجربيات حرفهاي. چنين اطلاعاتي تنها براي صاحبكاران يا در پاسخ به درخواست سايرين ارائه مي‌شود و شامل مطالبي از قبيل اسامي شركا، نشاني و خلاصه‌اي ازخدمات واقعي حرفهاي ارائه شده است.
سربرگ و تابلو واحد حرفهاي. حدود و ميزان اطلاعات قابل درج در سربرگ و تابلو واحد حرفهاي (شامل آرم و كارت ويزيت) تابع ضوابط تشكل حرفهاي مربوط است.
درج نام حسابدار حرفهاي مستقل در مدارك منتشر شده توسط صاحبكار . اين امر تنها درصورتي مجاز است كه حدود، نوع و ماهيت خدمات ارائه شده توسط حسابدار حرفهاي به روشني مشخص شده باشد، به‌نحوي كه باعث گمراهي استفاده‌كنندگان در باره ماهيت مدارك مزبور نشود.
بخش پ - احكام قابل اجرا در مورد حسابداران حرفهاي تحت استخدام
27 . مطالب اين بخش اساسآ به حسابداران حرفهاي تحت استخدام مربوط مي‌شود، اما در شرايطي خاص كه توسط تشكل حرفهاي مربوط تعيين مي‌گردد، اين مطالب به حسابداران حرفهاي مستقل شاغل در مؤسسات حرفهاي نيز تسري دارد.
28 . تضاد بين تعهدات اخلاقي به كارفرما و پايبندي به اصول حرفهاي
1- 28- حسابدار حرفهاي تحت استخدام علاوه بر داشتن تعهد اخلاقي درقبال كارفرما، نسبت به اصول حرفهاي خود نيز پايبند است. گاه ممكن است بين اين دو، تضاد ايجاد شود. اگر چه اولويت عادي يك كارمند، حمايت از اهداف مشروع سازمان متبوع و مقررات و دستورالعملهاي پشتوانه آن است، اما از حسابدار حرفهاي تحت استخدام انتظار نمي‌رود به بهانه حمايت از اهداف سازمان متبوع خود :
الف- قوانين و مقررات را نقض كند.
ب - اصول و ضوابط حرفهاي را نقض كند.
پ - به كساني كه به عنوان حسابرسان كارفرما فعاليت مي‌كنند، دروغ بگويد يا آنان را به هرنحو ممكن (مثلا با سكوت) گمراه كند.
ت - اجازه دهد نام وي در اسناد و مداركي كه واقعيتها را به نحو عمده‌اي به طور نادرست ارائه مي‌كند، درج يا با آن اسناد و مدارك به نوعي مرتبط شود.
2- 28- اختلاف نظر در باره مسائل حسابداري و رفتار حرفهاي معمولا بايد در داخل سازمان و ابتدا ازطريق رئيس مستقيم حل و فصل شود. چنانچه اختلاف‌نظر در باره مطلب مهمي باقي بماند، موضوع بايد از طريق سطوح بالاتر مديريت اجرايي يا اعضاي غيرموظف هيأت مديره حل و فصل شود.
3- 28- در صورتي كه حسابدار حرفهاي تحت استخدام نتواند تضادهاي مهم بين كارفرماي خود و ضوابط حرفهاي را حل و فصل كند، ممكن است پس از بررسي كليه راه حلها، ناگزير از استعفا شود. حسابدار حرفهاي تحت استخدام بايد دلايل استعفاي خود را به اطلاع كارفرما برساند، اما باتوجه به وظيفه حفظ اطلاعات محرمانه، نبايد اين‌گونه مطالب را به ديگران منتقل كند، مگر آنكه از نظر قانوني يا حرفهاي ملزم به انجام آن باشد.
4- 28- براي كسـب اطـلاعـات بيشتـر در ايـن مـورد بـه بنـد 16 (تضـاد منـافـع) مراجعـه شـود.
29 . حمايت از همكاران حرفهاي
حسابدار حرفهاي، به‌ويژه هنگامي كه نسبت به همكاران خود از اختيارات بيشتر يا سمت بالاتري برخوردار است، بايد به‌گونه‌اي رفتار كند كه هريك از همكاران وي بتواند در باره موضوعات حسابداري مربوط به خود، رأسآ قضاوت و تصميم‌گيري كند و او تنها به شكلي حرفهاي به حل و فصل اختلاف‌نظرهاي احتمالي بپردازد.
30 . صلاحيت حرفهاي
هنگامي كه انجام كار خاصي به حسابدار حرفهاي تحت استخدامي واگذار شود كه داراي آموزش و تجربه لازم براي انجام آن نيست، وي بايد كارفرما را از ميزان تخصص و تجربه خود و ضرورت استفاده از كمك و راهنمايي ديگران آگاه كند.
31 . ارائه اطلاعات
1- 31- از حسابدار حرفهاي انتظار مي‌رود اطلاعات مالي را به‌گونه‌اي كامل، صادقانه و حرفهاي ارائه كند، به طوري كه در چارچوب ضوابط مربوط، قابل فهم باشد.
2- 31- اطلاعات مالي و غيرمالي بايد به روشي نگهداري شود كه به‌وضوح بيان‌كننده ماهيت واقعي رويدادهاي تجاري، داراييها و بدهيها باشد و اين رويدادها به روش صحيح طبقه‌بندي و به‌موقع ثبت شود. حسابدار حرفهاي براي تأمين اين اهداف بايد آنچه را كه در توان دارد، انجام دهد.
ضمانت اجراي احكام
32 . اغلب حسابداران حرفهاي بدون نياز به اجبار يا موارد انضباطي، ضوابط رفتار حرفهاي را رعايت مي‌كنند. اما مواردي پيش مي‌آيد كه اين ضوابط، آشكارا يا به‌دليل اشتباه، يا برداشت نادرست از آن، نقض مي‌شود. اين امر به نفع حرفه و اعضاي آن است كه عموم مردم مطمئن باشند قصور در آيين رفتار حرفهاي مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد و اقدام انضباطي لازم صورت مي‌پذيرد. بنابراين، حسابداران حرفهاي بايد آماده باشند تا هرگونه انحراف احتمالي از آيين رفتار حرفهاي را به شكل منطقي توجيه كنند. قصور در رعايت آيين رفتار حرفهاي يا عدم توانايي در توجيه منطقي انحراف از ضوابط، ممكن است تخلف حرفهاي تلقي شود و اقدامات انضباطي را به همراه داشته باشد.
33 . ضمانت اجراي آيين رفتار حرفهاي بايد در اساسنامه تشكل حرفهاي مربوط پيش‌بيني شود. اقدامات انضباطي ممكن است توسط تشكل مربوط، نهادهاي قانوني و يا به طور مشترك انجام شود.
34 . اقدامات انضباطي معمولا به موارد زير مربوط مي‌شود :
الف- كوتاهي در رعايت اصول و ضوابط مربوط به صلاحيت و مراقبت حرفهاي.
ب - عدم رعايت احكام آيين رفتار حرفهاي.
پ - رفتار خلاف شئون حرفهاي.
35 . رسيدگي انضباطي هنگامي آغاز مي‌شود كه حل و فصل موضوع به‌گونه‌اي مسالمت‌آميز ميسر نباشد. احكام صادره معمولا عبارت است از :
الف- اخطار (شفاهي ياكتبي)
ب - توبيخ (شفاهي ياكتبي)
پ - آموزش بيشتر
ت - جريمه، جبران هزينه، استرداد حق‌الزحمه دريافتي يا تكميل كار توسط عضو ديگر به هزينه عضو خاطي.
ث - جلوگيري از فعاليت مستقل حرفهاي
ج - تعليق عضويت
چ - اخراج از تشكل حرفهاي
36 . معمولا براي طرفين موضوع حق اعتراض نسبت به حكم صادره، طي دوره‌اي معين درنظر گرفته مي‌شود.
37 . اگر چه ممكن است انتشار اخبار مربوط به بررسي انضباطي و اعتراض به آن مناسب باشد، اما در تعيين روش انتشار، لازم است جنبه‌هاي محرمانه بودن اطلاعات و نيز نوع تخلف انجام شده، مورد توجه قرار گيرد.